Muzeum na torach – dzieje kolei wąskotorowej na pograniczu - zapraszamy do lektury trzeciego wpisu na blogu EUWT TATRY poświęconemu efektom współpracy polsko-słowackiej!

Tak to już jest, że dobry pomysł rodzi kolejne. Tak też było w przypadku projektu poświęconego torfowiskom. Odrestaurowany wagonik kolejki wąskotorowej, który dowoził kiedyś pracowników zajmujących się wydobywaniem torfu i  powodzenie jakim się cieszy wśród odwiedzających był inspiracją dla kolejnego projektu poświęconego dawnej kolei w regionie, „Muzeum na torach – odkrywamy dzieje kolei wąskotorowej na polsko-słowackim pograniczu”. I powstał kolejny oryginalny turystyczny produkt. Swoiste muzeum na torach. To podróż w przeszłość, kiedy po obu stronach granicy kolejki wąskotorowe były wykorzystywane do transportu drewna, torfu i innych materiałów. Doskonale spisywały się w terenach górskich, zalesionych i  na podmokłych torfowiskach. Orawska Kolejka Leśna funkcjonowała od 1918 roku, mniej więcej w tym samym czasie  zaczęła jeździć  kolejka torfowa na torfowisku Puścizna Wielka w Gminie Czarny Dunajec. Po II wojnie światowej zmiany, także te technologiczne, sprawiły, że tabor kolejowy zaczął podupadać i niszczeć, a historyczne wagoniki i lokomotywy stały się bezużyteczne. Kolejne pokolenia zapominały o tym, jaka dawniej była ich funkcja, jak żyli mieszkańcy tych regionów i jak korzystali z  zasobów przyrodniczych.

I to właśnie postanowili przypomnieć pomysłodawcy projektu. Bo kolej wąskotorowa na pograniczu to część tradycji regionu, materialny ślad tego jak kiedyś żyli i pracowali jego mieszkańcy. Jak wykorzystywali naturalne surowce i dary torfowiska. Specjalnie przygotowywanymi cegiełkami torfowymi opalano domy, by było w nich ciepło. Drewniane góralskie chałupy uszczelniano mchami zbieranymi na torfowisku, stąd z  resztą wzięło się określenie „mszenie”.  W latach 80-tych mech eksportowano do krajów zachodnich. A tam produkowano z niego….wkładki do butów. Rosnące na torfowiskach bagno chroniło wełniane góralskie portki i inne odzienie przed molami. Było też stosowane w medycynie – jako składnik leków przeciwbólowych. Cała roślina wydziela silny zapach, jest trująca i ma właściwości…odurzające. Wikingowie ponoć dodawali wyciąg z bagna do piwa by zwiększyć jego „moc”.  A nalewka z borówki bagiennej, rosnącej wszędzie tam gdzie bagno ma taką moc, że wystarczy jeden kieliszek – sama jej nazwa „pijanica” mówi sama za siebie.

Ale wracając do muzeum na torach. Po stronie słowackiej Muzeum Orawskie już blisko dziesięć lat temu uruchomiło wąskotorową kolejkę jako atrakcję dla turystów. Po stronie polskiej to na razie nie było jeszcze możliwe. Ale można było dać drugie życie niszczejącym, zabytkowym wagonikom kolejki wąskotorowej. Odnowione, stały się domem dla mobilnej wystawy prezentującej dzieje polsko-słowackiego pogranicza poprzez ten mało znany, a bardzo ciekawy aspekt. Prawdziwą perełką jest wagonik pasażerski z 1909 roku wraz z  tak zwaną lokomotywką.

  fot. arch. beneficjenta

A że apetyt jak wiadomo rośnie w miarę jedzenia plany na przyszłość są wielkie. Marzenie – jak mówi Jacek Piotrowski  z gminy Czarny Dunajec, to uruchomienie tych wagoników. Tak, by znów wróciły na tory kolejki wąskotorowej. Nie ukrywa, że tu przykład chcemy wziąć z naszych słowackich sąsiadów. Kolej wąskotorowa po polskiej stronie wciąż jest czynna. Służy do przewozu torfu z pola wydobywczego do zakładu. Ale wyremontowanymi wagonikami jeździliby turyści  - na pole torfowe, by na własne oczy zobaczyć jak się wydobywa torf.

 fot. arch. beneficjenta

Blog zrealizowany w  ramach zadania publicznego pt. „Współpraca, która wzmacnia i rozwija kluczem do pozytywnego wizerunku Polski na arenie międzynarodowej” finansowanego przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Dyplomacja publiczna 2020 – nowy wymiar”.