Muzeum na torach – odkrywamy dzieje kolei wąskotorowej na polsko-słowackim pograniczu

Dzięki działaniom Lokalnej Organizacji Turystycznej Chochołowski i Muzeum Orawskiego Pavla Országha Hviezdoslava w Dolnym Kubinie przywrócono do użytkowania historyczne obiekty kolejek wąskotorowych w Czarnym Dunajcu po stronie polskiej  i w Starej Leśnej po stronie słowackiej. W obiektach tych powstał oryginalny produkt turystyczny tzw. „muzeum na torach”, dzięki któremu  mieszkańcy i turyści mogą zapoznać się z bogactwem historii i przyrody pogranicza oraz poznać codzienną pracę mieszkańców regionu.

GŁÓWNE DZIAŁANIA ZREALIZOWANE W RAMACH PROJEKTU:

Utworzenie Muzeum na torach w Gminie Czarny Dunajec

W Zakładzie Torfowym „Bór za Lasem” na torfowisku Puścizna Wielka w Gminie Czarny Dunajec znajduje się kilka wagonów wąskotorowych z początku XX wieku, które używane były dawniej do eksploatacji torfu. Dziś są zniszczone. Zadanie polegało na przeprowadzeniu kompleksowej renowacji i naprawy wąskotorowego wagonu pasażerskiego Bxh388, o konstrukcji metalowo-drewnianej, wyprodukowanego w 1909 r. Został odtworzony wizualny wygląd wagonu oraz jego funkcjonalność do stanu jak najbardziej zbliżonego do okresu, w jakim był eksploatowany. Kompleksowej renowacji poddana została także lokomotywa spalinowa wąskotorowa typu NS1 wyprodukowana w latach 70-tych XX wieku i użytkowana dawniej do prowadzenia kolejki torfowej. Lokomotywa została przywrócona do stanu pierwotnego zarówno pod względem wyglądu, jak i eksploatacji. Ze względu na historyczne i zabytkowe walory wagonu i lokomotywki prace były przeprowadzane tak, aby zachować jak najwięcej oryginalnych części i wyposażenia. 

Po renowacji obiektów powstała „wystawa na torach”-produkt turystyczny- prezentujący dzieje wąskotorowej kolei, sposoby jej wykorzystywania, eksploatację torfu itd. Ciekawa forma wystawy umieszczona i zainstalowana w wagoniku oraz w jego otoczeniu jest bezpłatnie udostępniana zwiedzającym. Do wystawy wykorzystane zostały archiwalne fotografie, dokumenty i materiały. Opracowane i przetłumaczone na język słowacki i angielski zostały teksty informacyjne o ekspozycji. Powstało 5 dużych tablic zewnętrznych oraz 5 tablic wewnętrznych stylizowanych.

Fot. archiwum LOT Chochołowski

Wizyta studyjna

W lipcu 2018 r. przedstawiciele LOT Chochołowskiego udali  się z wizytą studyjną do partnera słowackiego, aby zapoznać się z jego doświadczeniami dotyczącymi przywracania do eksploatacji oraz udostępniania na cele turystyczne dawnej kolejki wąskotorowej w Orawskiej Leśnej.

                                                                                                                                                                                Fot. archiwum LOT Chochołowski

Folder "Muzeum na torach"

Lot Chochołowski opracował i wydał w języku PL, SK i EN folder informacyjny o kolejce torfowej, odnowionych wagonikach, eksploatacji torfu oraz znaczeniu torfowisk na PL-SK pograniczu.

Wycieczki dla dzieci

Pierwszymi zwiedzającymi nowe „muzeum na torach” i odnowiony wagonik i lokomotywę były dzieci i młodzież z polskich i słowackich szkół, dla których zorganizowane zostały specjalne wycieczki po torfowiskach i prezentacje pracy i wykorzystania kolejki wąskotorowej.

          

                                                                                                                                                                       Fot. archiwum LOT Chochołowski

Utworzenie Muzeum na torach w Starej Leśnej 

Muzeum Orawskie zarządza wąskotorową kolejką leśną, która zlokalizowana jest na obszarze gminy Orawska Leśna i Zakamenne na północy Słowacji w obszarze górzystym. Muzeum Orawskie dokonało renowacji starego nieużywanego wagonu kolejki wąskotorowej i jego odnowienia w celu adaptacji na ekspozycję o historii kolei wąskotorowej na pograniczu.  Ilustruje ona dawne przeznaczenie kolejki oraz jej wpływ na okolicę i życie mieszkańców. Wagon został wyposażony w specjalną platformę ułatwiającą korzystanie z niego i dostęp do ekspozycji na torach dla osób niepełnosprawnych. Wagon jest  umieszczany przemiennie na stacji Tanečník albo Sedlo Beskyd.

Odrestaurowany i zrekonstruowany wagon kolejki wraz z utworzoną w nim wystawą na torach zostały uroczyście oddane dla zwiedzających podczas wydarzenia „Para buch – koła w ruch". Uczestnicy mogli wziąć udział w załadunku drewna na wagony kolejki w tradycyjny sposób. Zaprezentowane zostały różne formy wykorzystania drewna, np. wykonanie rzeźb naturalnej wielkości w ramach pleneru oraz wyrób i wykorzystanie gwizdków jako instrumentu muzycznego, ale także narzędzia sygnalizacyjnego na kolei. Muzeum Orawskie w 2018 roku obchodziło 100 lat od powstania Orawskiej Kolejki Leśnej. Z okazji tego jubileuszu zorganizowano seminarium naukowe, na którym eksperci prezentowali będą dzieje kolejki oraz jej współczesność, a także kontekst powstania tego zabytku.

                                                                                                                                          Fot. archiwum Muzeum Orawskiego

Powstanie "Muzeum na torach" pozwoliło to na wzrost atrakcyjności przygranicznych regionów Orawy i Podhala.  Poszerzona została także wiedza na temat dziejów kolei wąskotorowej na polsko-słowackim pograniczu, eksploatacji surowców naturalnych oraz współczesnego odtwarzania i przywracania kolejek do użytkowania jako oferty turystycznej.

Więcej informacji o projekcie możne znaleźć tutaj.